DI TRUYỀN MÀU Ở MÈO (Nguồn từ Foxyland Cattery - Dịch: Nguyễn Thái Hà) (Yêu cầu trích lại nguồn dịch nếu sử dụng bất kỳ thông tin nào trên trang này).
Chỉ có 2 loại gen màu cơ bản. Chính xác chỉ có 2 mà thôi. Chính là màu Đen và Đỏ.
Trong mỗi tế bào của mỗi sinh vật sống có chuỗi DNA. DNA chính là gốc của mỗi tế bào và mà tất cả mọi cấu tạo cơ quan được tạo ra. DNA ở mỗi sinh vật là khác biệt, được ví như vân tay của con người, tuy nhiên, có những phần trong chuỗi DNA lại chia sẻ được.
Chuỗi DNA cực kỳ dài và phức tạp. Và nó có thể tách ra thành những mảnh nhỏ hơn trong tế bào để tăng thêm chức năng. Những mảnh đó gọi là Nhiễm Sắc Thể. Có hai bản sao của DNA trong mỗi tế bào. Và chỉ có 1DNA chấp nhận quy tắc kết hợp trong nhiễm sắc thể giới tính. Đó là việc kết hợp nhiễm sắc thể XX (cái) và XY (đực).
Mỗi cha mẹ sẽ cung cấp một bản sao DNA cho con. Giống cái chỉ có nhiễm sắc thể X, do đó chỉ có thể truyền gen X, giống đực có thể truyền gen X hoặc gen Y. Do đó, con cha sẽ đóng vai trò quyết định giới tính của con. Có những nhiễm sắc thể khác trong chuỗi DNA nhưng nó nằm ở cả ở cái và đực.
Gen di truyền màu đỏ và đen nằm trên nhiễm sắc thể X. Vì mèo đực chỉ có 1 bản sao của nhiễm sắc thể X, chúng có thể có màu đen hoặc màu đỏ nhưng không thể cả hai. Ngược lại, mèo cái có hai bản sao, do vậy có thể có hai bản sao màu đen, hai bản sao màu đỏ hoặc 1 bản sao của mỗi màu – là tiền đề của màu thứ 3 – màu đồi mồi.
Chuỗi DNA có hai bản sao của mỗi gen trong tế bào. Thỉnh thoảng, cả hai bản sao gen di truyền giống nhau y đúc. Tuy nhiên, khi chúng không giống nhau, thường thì 1 gen di truyền sẽ có khả năng lấn át gen còn lại và không còn thể hiện nữa. Gen lấn át được gọi là gen trội. Và gen bị lấn át gọi là gen lặn. Để gen lặn xuất hiện, cần phải có loại gen này ở trên cả hai bản sao di truyền của chuỗi DNA (có nghĩa là tất cả gen lặn, không có gen trội).
Trong trường hợp gen màu Đen và Đỏ, cả hai gen màu này đều là gen trội, do vậy, ở mèo cái, bạn sẽ nhìn thấy hiện tượng Đồng trội khi chúng có bản sao của mỗi loại gen (Một vài con màu đen và một vài con màu đỏ).
Những kết hợp cặp khác có liên quan là Đồng hợp tử và Dị hợp tử. Đồng hợp tử là hai bản sao nhiễm sắc thể giống , dị hợp tử là hai bản sao không giống nhau.
Biến đổi Gen
Làm sao có thể tra về gốc đen, đỏ hay đồi mồi với tất cả những màu hiện tại chúng ta hay thấy ở mèo Anh? Đơn giản là do Gen biến đổi
Có những gen nằm ở trên các nhiễm sắc thể khác, không phải trên nhiễm sắc thể X và Y có thể thay đổi hoặc biến đổi gen màu đen và đỏ.
1. Dilute – Màu nhạt
2. Tabby – Vằn
3. Bicolor – Nhị thể
4. Pointed (Himalayan) – Màu point
5. Chocolate: Socôla
6. White: Trắng
7. Shaded/Smoke/Shell: Ánh/khói/Phớt nhẹ
8. Silver/Golden: Bạc/Vàng
Không một gen nào trên này nằm ở nhiễm sắc thể X hoặc Y, do đó, chúng không liên quan đên giới tính của mèo. Vì thế, cả đực và cái đều có 2 bản sao của mỗi gen màu biến thể. Nếu gen biến thể là GEN LẶN thì bắt buôc phải có 2 bản sao của gen này mới kích hoạt được chúng. Điều đó có nghĩa là cả hai bố mẹ đều phải có gen này hoặc mang trong mình gen này. Vd: Bạn không thể có mèo point nếu cả cha và mẹ không có gen này.
1 ) Màu Nhạt Dilute: Gen màu nhạt Dilute là GEN LẶN. Do vậy, ở con mèo màu dilute sẽ có một bản sao của gen màu dilute ở trên cả hai bản sao của DNA, mèo màu đen sẽ thành màu xám xanh, mèo màu đỏ sẽ thành màu kem và mèo màu đồi mồi sẽ thành xám kem. Nếu chỉ có 1 bản sao của gen Dilute, màu sắc của mèo sẽ không thay đổi nhưng trong mình nó có gen Dilute, và chú mèo đó có thể sinh con màu Dilute nếu được phối với chú mèo có màu dilute khác hoặc mang gen dilute. Nếu một chút mèo dilute được phối với một chú mèo dilute khác thì tất cả mèo con đều là dilute. (tham khảo thêm bài về màu sắc của mèo tại đây).
2) Gen vằn Tabby: Gen vằn Tabby là GEN TRỘI. Do đó, con mèo chỉ cần 1 bản sao của loại gen này để xuất hiện vằn tabby trên kiểu lông. Với gen tabby, mèo đen sẽ thành màu nâu vằn, mèo đỏ sẽ thành màu đỏ vằn và màu đồi mồi sẽ trở thành vằn mảng nâu. Nếu một chú mèo có cả hai gen tabby (Đồng hợp tử tabby) thì tất cả mèo con sẽ có ít nhật một bản sao tabby, do đó, tất cả mèo con đều thể hiện vằn.
3) Nhị thể: Gen màu nhị thể là GEN TRỘI, do đó, cũng chỉ cần 1 bản sao gen nhị thể là có thể có màu nhị thể ở lứa con. Với gen nhị thể, mèo đen sẽ trở thành trắng đen, màu đỏ sẽ trở thành trắng đỏ, và màu đồi mồi tạo thành tam thể. Nếu con mèo có 2 bản sao của gen nhị thể, thường thì mèo sẽ trở thành màu trắng hay còn gọi là Van Bicolor. Những chú mèo này sẽ sản sinh ra mèo nhị thể cho dù phối với màu sắc nào.
4) Gen Pointed: Gen pointed (hay còn gọi là Hyma) là GEN LẶN. Một con mèo phải có 2 bản sao của loại gen này mới có thể ra màu Point. Hai bản sao của gen này nếu ở trên mèo màu đen sẽ ra màu Seal Point và trên mèo màu đỏ sẽ ra màu Flame Point, trên mèo màu đồi mồi thì trở thành màu Tortie Point. Nếu một chú mèo Point được phối với mèo Point khác thì mèo con sẽ hoàn toàn là Point.
5) Màu Chocolate: Gen màu Chocolate là một gen màu cực kỳ đặc biệt, biến đổi từ gen màu đen. Nó không hề có tác động lên gen màu đỏ. Nó cũng là GEN LẶN. Hai bản sao của gen Chocolate sẽ làm cho mèo đen trở thành chocolate, nếu ở trên mèo đỏ thì không thể hiện, vẫn chỉ là màu đỏ. Và với mèo màu đồi mồi thì sẽ trở thành chocolate tortie (phần màu đen sẽ thành màu chocolate và màu đỏ thì vẫn giữ nguyên). Gen màu chocolate khi phản ứng với gen màu dilute sẽ tạo nên màu Lilac. Một chú ý rất quan trọng rằng một chú mèo màu đỏ có thể mang cả 2 gen chocolate – được gọi là Red chocolates, có nghĩa là tất cả mèo con sẽ mang gen chocolate, và sẽ thể hiện nếu nó được phối với một con mèo khác có màu chocolate hoặc mang gen chocolate.
6) Gen màu Trắng: màu trắng là một hạng mục đặc biệt. Có thể nói là trong thế giới của gen trội thì màu trắng là VUA. Nó vượt qua tất cả những kiểu gen màu khác bất kể là trội hay lặn. Do đó, khi gặp gen màu trắng, màu đen, màu đỏ hay màu đồi mồi đều biến thành màu trắng. Nếu một con mèo có 1 bản sao màu trắng, nó sẽ là màu trắng. Và khoảng 50% mèo con của nó khi được phối với mèo không phải màu trắng cũng sẽ là mèo trắng. Một con mèo có 2 bản sao màu trắng thì gọi là đồng hợp trắng, thì mèo con của nó 100% sẽ là trắng bất kể màu sắc nào nó được phối cùng. Màu trắng được gọi là “masking” gen, có nghĩa là một con mèo có thể có gen màu trong DNA nhưng màu đó đã bị gen màu trắng vượt trội, trở thành gen lặn. Màu trắng thực tế không phải là màu, nó là kết quả của việc màu bị che khuất.
7) Shaded/Smoke/Shell: Gen Smoke là gen trội, do đó, nó không thể được mang trong mình hay không thể thấy được (trừ khi con mèo có gen màu trắng). 1 bản sao của gen smoke sẽ làm cho mèo đen thành mèo smoke đen, và mèo đỏ thành smoke đỏ và tortie thành smoke đồi mồi. Một chú mèo có cả hai gen smoke thì luôn luôn sinh ra mèo con smoke. Gen smoke có thể gây ra nhầm lẫn do khái niệm được gọi là “biến màu”. Cơ bản có nghĩa là một vài chú mèo có gen smoke thường có lớp lông màu trắng ở dưới. Một vài con có phần trăm 50/50 trên sợi lông nếu tính tỉ lệ màu/trắng. Những chú mèo này gọi là Shaded. Cuối cùng, có những chú mèo có màu lông gần như là trắng với lớp màu chỉ xuất hiện ở đỉnh lông gọi là Shell. Chúng rất hiếm. Thêm vào đó, khi một chú mèo màu đỏ có gen Shaded hay Shell thì được gọi là Cameo hoặc là Shell Cameo. Phiên bản dilute của nó được gọi là Cream Cameo hoặc Cream Shell Cameo.
8) Gen Silver/Golden: Trong tất cả những gen màu của giống mèo Anh, gen màu Silver và Golden thực sự là gen màu khó hiểu nhất đối với những nhà nhân giống màu khác và kể cả với những nhà nhân giống trong ngành. Nét đẹp đặc biệt này được tạo ra nhờ sự kết hợp của rất nhiều kiểu gen và hiệu ứng. Đầu tiên phải kể đến là Gen Tabby – hay thường gọi là Agouti. Gen thứ 2 được gọi là gen “inhibitor”, tương tự như gen Smoke. Và gen cuối cùng, hay gọi là một bộ gen, thực chất, là một bộ những gen tạo nên phần silver và golden, làm cho chúng trở nên độc đáo. Bộ gen này được đặt là “wide banded polygenes.” Tất cả những gen này là gen trội, do đó không thể gọi là mang trong mình, hay bị ẩn trừ khi con mèo đó mang cả gen Trắng. Giống như màu Chocolate, gen polygenes không có hiệu ứng trên màu đỏ (ngoại trừ màu mắt, rất khó hiểu) . Gen polygene cũng có biến màu như gen màu Smoke, để mà sau đó tạo thành hiệu ứng trong dải màu Silver. Gen màu Golden được sản sinh từ mèo có 2 loại gen Tabby và gen Polygene ko có gen Inhibitors (tương tự Gene Smoke).
Chỉ có 2 loại gen màu cơ bản. Chính xác chỉ có 2 mà thôi. Chính là màu Đen và Đỏ.
Trong mỗi tế bào của mỗi sinh vật sống có chuỗi DNA. DNA chính là gốc của mỗi tế bào và mà tất cả mọi cấu tạo cơ quan được tạo ra. DNA ở mỗi sinh vật là khác biệt, được ví như vân tay của con người, tuy nhiên, có những phần trong chuỗi DNA lại chia sẻ được.
Chuỗi DNA cực kỳ dài và phức tạp. Và nó có thể tách ra thành những mảnh nhỏ hơn trong tế bào để tăng thêm chức năng. Những mảnh đó gọi là Nhiễm Sắc Thể. Có hai bản sao của DNA trong mỗi tế bào. Và chỉ có 1DNA chấp nhận quy tắc kết hợp trong nhiễm sắc thể giới tính. Đó là việc kết hợp nhiễm sắc thể XX (cái) và XY (đực).
Mỗi cha mẹ sẽ cung cấp một bản sao DNA cho con. Giống cái chỉ có nhiễm sắc thể X, do đó chỉ có thể truyền gen X, giống đực có thể truyền gen X hoặc gen Y. Do đó, con cha sẽ đóng vai trò quyết định giới tính của con. Có những nhiễm sắc thể khác trong chuỗi DNA nhưng nó nằm ở cả ở cái và đực.
Gen di truyền màu đỏ và đen nằm trên nhiễm sắc thể X. Vì mèo đực chỉ có 1 bản sao của nhiễm sắc thể X, chúng có thể có màu đen hoặc màu đỏ nhưng không thể cả hai. Ngược lại, mèo cái có hai bản sao, do vậy có thể có hai bản sao màu đen, hai bản sao màu đỏ hoặc 1 bản sao của mỗi màu – là tiền đề của màu thứ 3 – màu đồi mồi.
Chuỗi DNA có hai bản sao của mỗi gen trong tế bào. Thỉnh thoảng, cả hai bản sao gen di truyền giống nhau y đúc. Tuy nhiên, khi chúng không giống nhau, thường thì 1 gen di truyền sẽ có khả năng lấn át gen còn lại và không còn thể hiện nữa. Gen lấn át được gọi là gen trội. Và gen bị lấn át gọi là gen lặn. Để gen lặn xuất hiện, cần phải có loại gen này ở trên cả hai bản sao di truyền của chuỗi DNA (có nghĩa là tất cả gen lặn, không có gen trội).
Trong trường hợp gen màu Đen và Đỏ, cả hai gen màu này đều là gen trội, do vậy, ở mèo cái, bạn sẽ nhìn thấy hiện tượng Đồng trội khi chúng có bản sao của mỗi loại gen (Một vài con màu đen và một vài con màu đỏ).
Những kết hợp cặp khác có liên quan là Đồng hợp tử và Dị hợp tử. Đồng hợp tử là hai bản sao nhiễm sắc thể giống , dị hợp tử là hai bản sao không giống nhau.
Biến đổi Gen
Làm sao có thể tra về gốc đen, đỏ hay đồi mồi với tất cả những màu hiện tại chúng ta hay thấy ở mèo Anh? Đơn giản là do Gen biến đổi
Có những gen nằm ở trên các nhiễm sắc thể khác, không phải trên nhiễm sắc thể X và Y có thể thay đổi hoặc biến đổi gen màu đen và đỏ.
1. Dilute – Màu nhạt
2. Tabby – Vằn
3. Bicolor – Nhị thể
4. Pointed (Himalayan) – Màu point
5. Chocolate: Socôla
6. White: Trắng
7. Shaded/Smoke/Shell: Ánh/khói/Phớt nhẹ
8. Silver/Golden: Bạc/Vàng
Không một gen nào trên này nằm ở nhiễm sắc thể X hoặc Y, do đó, chúng không liên quan đên giới tính của mèo. Vì thế, cả đực và cái đều có 2 bản sao của mỗi gen màu biến thể. Nếu gen biến thể là GEN LẶN thì bắt buôc phải có 2 bản sao của gen này mới kích hoạt được chúng. Điều đó có nghĩa là cả hai bố mẹ đều phải có gen này hoặc mang trong mình gen này. Vd: Bạn không thể có mèo point nếu cả cha và mẹ không có gen này.
1 ) Màu Nhạt Dilute: Gen màu nhạt Dilute là GEN LẶN. Do vậy, ở con mèo màu dilute sẽ có một bản sao của gen màu dilute ở trên cả hai bản sao của DNA, mèo màu đen sẽ thành màu xám xanh, mèo màu đỏ sẽ thành màu kem và mèo màu đồi mồi sẽ thành xám kem. Nếu chỉ có 1 bản sao của gen Dilute, màu sắc của mèo sẽ không thay đổi nhưng trong mình nó có gen Dilute, và chú mèo đó có thể sinh con màu Dilute nếu được phối với chú mèo có màu dilute khác hoặc mang gen dilute. Nếu một chút mèo dilute được phối với một chú mèo dilute khác thì tất cả mèo con đều là dilute. (tham khảo thêm bài về màu sắc của mèo tại đây).
2) Gen vằn Tabby: Gen vằn Tabby là GEN TRỘI. Do đó, con mèo chỉ cần 1 bản sao của loại gen này để xuất hiện vằn tabby trên kiểu lông. Với gen tabby, mèo đen sẽ thành màu nâu vằn, mèo đỏ sẽ thành màu đỏ vằn và màu đồi mồi sẽ trở thành vằn mảng nâu. Nếu một chú mèo có cả hai gen tabby (Đồng hợp tử tabby) thì tất cả mèo con sẽ có ít nhật một bản sao tabby, do đó, tất cả mèo con đều thể hiện vằn.
3) Nhị thể: Gen màu nhị thể là GEN TRỘI, do đó, cũng chỉ cần 1 bản sao gen nhị thể là có thể có màu nhị thể ở lứa con. Với gen nhị thể, mèo đen sẽ trở thành trắng đen, màu đỏ sẽ trở thành trắng đỏ, và màu đồi mồi tạo thành tam thể. Nếu con mèo có 2 bản sao của gen nhị thể, thường thì mèo sẽ trở thành màu trắng hay còn gọi là Van Bicolor. Những chú mèo này sẽ sản sinh ra mèo nhị thể cho dù phối với màu sắc nào.
4) Gen Pointed: Gen pointed (hay còn gọi là Hyma) là GEN LẶN. Một con mèo phải có 2 bản sao của loại gen này mới có thể ra màu Point. Hai bản sao của gen này nếu ở trên mèo màu đen sẽ ra màu Seal Point và trên mèo màu đỏ sẽ ra màu Flame Point, trên mèo màu đồi mồi thì trở thành màu Tortie Point. Nếu một chú mèo Point được phối với mèo Point khác thì mèo con sẽ hoàn toàn là Point.
5) Màu Chocolate: Gen màu Chocolate là một gen màu cực kỳ đặc biệt, biến đổi từ gen màu đen. Nó không hề có tác động lên gen màu đỏ. Nó cũng là GEN LẶN. Hai bản sao của gen Chocolate sẽ làm cho mèo đen trở thành chocolate, nếu ở trên mèo đỏ thì không thể hiện, vẫn chỉ là màu đỏ. Và với mèo màu đồi mồi thì sẽ trở thành chocolate tortie (phần màu đen sẽ thành màu chocolate và màu đỏ thì vẫn giữ nguyên). Gen màu chocolate khi phản ứng với gen màu dilute sẽ tạo nên màu Lilac. Một chú ý rất quan trọng rằng một chú mèo màu đỏ có thể mang cả 2 gen chocolate – được gọi là Red chocolates, có nghĩa là tất cả mèo con sẽ mang gen chocolate, và sẽ thể hiện nếu nó được phối với một con mèo khác có màu chocolate hoặc mang gen chocolate.
6) Gen màu Trắng: màu trắng là một hạng mục đặc biệt. Có thể nói là trong thế giới của gen trội thì màu trắng là VUA. Nó vượt qua tất cả những kiểu gen màu khác bất kể là trội hay lặn. Do đó, khi gặp gen màu trắng, màu đen, màu đỏ hay màu đồi mồi đều biến thành màu trắng. Nếu một con mèo có 1 bản sao màu trắng, nó sẽ là màu trắng. Và khoảng 50% mèo con của nó khi được phối với mèo không phải màu trắng cũng sẽ là mèo trắng. Một con mèo có 2 bản sao màu trắng thì gọi là đồng hợp trắng, thì mèo con của nó 100% sẽ là trắng bất kể màu sắc nào nó được phối cùng. Màu trắng được gọi là “masking” gen, có nghĩa là một con mèo có thể có gen màu trong DNA nhưng màu đó đã bị gen màu trắng vượt trội, trở thành gen lặn. Màu trắng thực tế không phải là màu, nó là kết quả của việc màu bị che khuất.
7) Shaded/Smoke/Shell: Gen Smoke là gen trội, do đó, nó không thể được mang trong mình hay không thể thấy được (trừ khi con mèo có gen màu trắng). 1 bản sao của gen smoke sẽ làm cho mèo đen thành mèo smoke đen, và mèo đỏ thành smoke đỏ và tortie thành smoke đồi mồi. Một chú mèo có cả hai gen smoke thì luôn luôn sinh ra mèo con smoke. Gen smoke có thể gây ra nhầm lẫn do khái niệm được gọi là “biến màu”. Cơ bản có nghĩa là một vài chú mèo có gen smoke thường có lớp lông màu trắng ở dưới. Một vài con có phần trăm 50/50 trên sợi lông nếu tính tỉ lệ màu/trắng. Những chú mèo này gọi là Shaded. Cuối cùng, có những chú mèo có màu lông gần như là trắng với lớp màu chỉ xuất hiện ở đỉnh lông gọi là Shell. Chúng rất hiếm. Thêm vào đó, khi một chú mèo màu đỏ có gen Shaded hay Shell thì được gọi là Cameo hoặc là Shell Cameo. Phiên bản dilute của nó được gọi là Cream Cameo hoặc Cream Shell Cameo.
8) Gen Silver/Golden: Trong tất cả những gen màu của giống mèo Anh, gen màu Silver và Golden thực sự là gen màu khó hiểu nhất đối với những nhà nhân giống màu khác và kể cả với những nhà nhân giống trong ngành. Nét đẹp đặc biệt này được tạo ra nhờ sự kết hợp của rất nhiều kiểu gen và hiệu ứng. Đầu tiên phải kể đến là Gen Tabby – hay thường gọi là Agouti. Gen thứ 2 được gọi là gen “inhibitor”, tương tự như gen Smoke. Và gen cuối cùng, hay gọi là một bộ gen, thực chất, là một bộ những gen tạo nên phần silver và golden, làm cho chúng trở nên độc đáo. Bộ gen này được đặt là “wide banded polygenes.” Tất cả những gen này là gen trội, do đó không thể gọi là mang trong mình, hay bị ẩn trừ khi con mèo đó mang cả gen Trắng. Giống như màu Chocolate, gen polygenes không có hiệu ứng trên màu đỏ (ngoại trừ màu mắt, rất khó hiểu) . Gen polygene cũng có biến màu như gen màu Smoke, để mà sau đó tạo thành hiệu ứng trong dải màu Silver. Gen màu Golden được sản sinh từ mèo có 2 loại gen Tabby và gen Polygene ko có gen Inhibitors (tương tự Gene Smoke).